Οι δύο ζωές της ανάγνωσης

Θοδωρής Ρακόπουλος

[3 Φεβρουαρίου 2016]

Ο χώρος εργασίας μας είναι, για πολλούς, μη-τόπος. Βρίσκεται στα άυλα ψηφία της οθόνης, σε αυτό που αποκαλούμε ψηφιακό κόσμο. Ο χώρος βιοτής από την άλλη, παραμένει ευτυχώς εξαιρετικά αναλογικός. Στο λογοτεχνικό πεδίο –ή ευρύτερα στον χώρο του βιβλίου– η διάσταση αυτή είναι εξαιρετικά προφανής: γράφουμε σχεδόν αποκλειστικά στο πληκτρολόγιο, ενώ διαβάζουμε σχεδόν μόνο έντυπα βιβλία. Η διαδικασία της ανάγνωσης στο ψηφιακό πεδίο περιορίζεται στην ενημέρωση (ειδικά περιοδικά, γενικός Τύπος), ενώ εκείνη της γραφής στο αναλογικό πεδίο βρίσκεται εγκλωβισμένη σε στιγμές transit –όταν δεν έχουμε κοντά μας λάπτοπ– ή σε πολύ προσωπικές στιγμές –όταν συντάσσουμε επιστολή σε αγαπημένο πρόσωπο. 

Η διπλή ζωή της ανάγνωσης και της γραφής, όσο και η κατανομή τους σε δύο διαφορετικά πεδία, χρειάζεται ευκαιρίες γεφύρωσης, κι ίσως χρειαζόμαστε στιγμές του ψηφιακού που να προσιδιάζουν στο αναλογικό. Χρειάζεται ένα χιαστί: όπου η ανάγνωση γίνεται με αγάπη και σε ψηφιακό περιβάλλον, κι όχι μόνο στον έντυπο αναλογικό χώρο (όπως με αγάπη καταφεύγουμε στον αναλογικό όταν γράφουμε ένα γράμμα). Μια πλατφόρμα όπου οι δύο παράλληλες ζωές μας, ο χώρος γραφής κι εκείνος της ανάγνωσης, μπορούν να έρχονται σε επαφή είναι σήμερα επείγουσα, αν όχι απαραίτητη. 

Το fairead φιλοδοξεί να συνδράμει αυτή τη γεφύρωση. Φέρνει στον ψηφιακό χώρο εδραίες στιγμές του αναλογικού, διαμοιράζοντάς τες πιο οικονομικά, πιο οικολογικά, πιο μακριά και σε περισσότερους αναγνώστες. Είναι ένας χώρος ανασυγκρότησης της έννοιας του βιβλίου. Κάθε  εννοιολόγηση του τι σημαίνει βιβλίο απαιτείται να είναι δυναμική, ολιστική και δίκαιη. Η πρόταση ανάγνωσης σοβαρών και απαιτητικών βιβλίων στην οθόνη δεν είναι ούτε απαραίτητα καινούρια ούτε βέβαια απαξιωτική προς το έντυπο βιβλίο. Το αντικείμενο που αποτελείται από σελίδες και εξώφυλλο, από τυπογραφικά στοιχεία και «τυπογραφικά» θα είναι πάντα εκεί. Αναλλοίωτο και εκτεθειμένο σε αφές ταυτόχρονα, το βιβλίο είναι αναντικατάστατο. 

Ωστόσο, και πέρα από κλισέ, η εποχή της πληροφορίας δεν μπορεί να αφήνει τον ψηφιακό μας χρόνο, τη ζωή μας στις οθόνες μόνο στη σκόνη του εφήμερου, στη ζώνη της υπερπληροφόρησης, της κυριαρχίας της εικόνας και του εικονικού. Δεν μπορεί η ψηφιακή μας εμπειρία να περιορίζεται στον χώρο της ελεγχόμενης από τρίτους (mass ή social). Χρειάζεται να επαναποικιστεί από στιγμές δικές μας, επαφής με την εμπειρία, τη σιγανή και πράα σχέση με την ανάγνωση. Αφού ο ψηφιακός μας χρόνος αφιερώνεται σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργική ενασχόληση –(συγ)γραφή–, γιατί να μη δίνεται και στον αναγνωστικό μας εαυτό πρόσβαση στον ψηφιακό κόσμο; Αυτό το ρητορικό ερώτημα κάνει το εγχείρημα του fairead κάτι σαν το αυγό του Κολόμβου: ήταν κάτι το προφανές πως θα γινόταν, αφού ήταν επείγον και ίσως απαραίτητο. Τώρα είναι εδώ, και με πολλές συνέργειες και συνεργασίες ήδη μαζί του κι εντός του. Ο δύο ζωές της ανάγνωσης, αναλογική και ψηφιακή, ας ελπίσουμε να μην είναι παράλληλες για πάντα, μετά από τέτοια εγχειρήματα. Η ζωή της ανάγνωσης είναι μία και ενιαία: αλλά διπλή.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

〉ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ〈

Προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό

 


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Ο διττός χαρακτήρας του Δικαιώματος Δημόσιου Δανεισμού / Βασιλική Στρακαντούνα & Γιάννης Κικκής

Το βιβλίο στον ευρωπαϊκό Νότο την εποχή της κρίσης / Άννα Καρακατσούλη

Ωδή στον Εκδότη / Αντώνης Καρατζάς


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Οι αριθμοί που δεν είναι / Περικλής Δουβίτσας (15.02.16)

Αλλαγή εκδοτικού παραδείγματος – εξωστρέφεια, συνέργειες, ενδυνάμωση (στοιχεία από 2 πρόσφατες έρευνες) / Παναγιώτης Κάπος (13.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Τα παιδιά και η ανάγνωση. Τι κάνουμε; / Ειρήνη Βοκοτοπούλου (09.02.16)


〉ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΕΚΔΟΤΩΝ〈

Νίκος Αργύρης / εκδ. Ίκαρος (09.02.16)

Εύα Καραϊτίδη / εκδ. της Εστίας (09.02.16)

Αντώνης Καρατζάς / Νομική Βιβλιοθήκη (09.02.16)

Θάνος Ψυχογιός / εκδ. Καρδαμίτσα (09.02.16)


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Στοιχεία για τη χαμένη πενταετία του βιβλίου (2009-2014) / Γιάννης Ν. Μπασκόζος (05.02.16)

Αποτύπωση της κρίσης: βιβλιογραφικές βάσεις και στατιστική / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (06.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου, ο δονκιχοτισμός και η πραγματικότητα / Κατερίνα Φράγκου (03.02.16)

Οι δύο ζωές της ανάγνωσης / Θοδωρής Ρακόπουλος (03.02.16)

Βιβλιοφιλία, μια Σταχτοπούτα που ψάχνει το γοβάκι της / Γιώργος Ν. Περαντωνάκης (27.01.16)

Η τεχνολογική κλήση / Ένα σημείωμα για τη γραφή / Χρήστος Χρυσόπουλος (27.01.16)

Ο αναγκαίος ιμπεριαλισμός / Γιάννης Τσίρμπας (27.01.16)

10 σημεία για τη νέα οικονομία του βιβλίου / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (27.01.16)

Το «κογκνιταριάτο» και η ψηφιακή υπόσχεση / Χρήστος Χρυσόπουλος (21.01.16)

ΑΒΓ (Ανάγνωση, Βιβλίο, Γραφή) / Γιώργος Χουλιάρας (21.01.16)

Περί λογοτεχνίας, (ψηφιακού) μελανιού και συνδέσμων μας / Βασίλης Αμανατίδης (21.01.16)

Fair και Read / Ηρακλής Παπαϊωάννου (21.01.16)

Πρώτες σκέψεις για το οικοσύστημα του βιβλίου / Mε αφορμή την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας fairead – το περιβάλλον της ανάγνωσης / Περικλής Δουβίτσας (21.01.16)

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Κρίση του βιβλίου και το εγχείρημα του fairead / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Εθνικά Κέντρα Βιβλίου ή εθνική πολιτική για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία / Το βιβλίο και ο πολιτισμός σε όλες τις εκφάνσεις του είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσουμε ζωντανή τη χώρα και την ελπίδα για το μέλλον / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

’The Age of Discontent’ – Greek publishing through six years of austerity / The Cultural Politics of the Greek crisis / S. Kabouropoulos

Το ανοικτό πεδίο / Τι συμβαίνει στην καλλιτεχνική και ειδικότερα την ποιητική σκηνή μιας χώρας που βρίσκεται σε καθεστώς κρίσης; / [ΦΡΜΚ] τεύχος#1

Ενιαία τιμή βιβλίου: υπέρ και κατά / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Στόχος η παραγωγή νέων πολιτιστικών αγαθών / Εθνική πολιτική βιβλίου – Εθνική πολιτική για τον πολιτισμό / Χρήστος Χρυσόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Η κρίση του βιβλίου, δείκτης της κρίσης αξιών / Σήμα κινδύνου εκπέμπει η αλυσίδα του ελληνικού βιβλίου. Σε οριακή κατάσταση οι Έλληνες συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, εκδότες, βιβλιοπώλες, αναγνώστες / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Ιούλιος 2013)